Παθητικό και Ενεργό room treatment

Μη ξεχάσετε να συνεχίσετε με το άρθρο : ‘’Μπασοπαγίδες’’ εδώ:

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Έχει νόημα να έχεις το καλύτερο high end αν πρώτα δεν έχεις εξασφαλίσει ότι ο χώρος του σπιτιού είναι ο κατάλληλος ,κάτι που απαιτεί και το μεγαλύτερο κόστος απ’ τους ‘κρίκους’ που απαιτούνται για να αποκτήσει  νόημα το High end)??? Θα μου πείτε αν δώσω πολλά χρήματα για τα καλύτερα ηχεία που υπάρχουν με τα καλύτερα ‘’μαγικά καλώδια’’ και ότι άλλο πανάκριβο σχετικό εξοπλισμό και δεν ασχοληθώ με το χώρο και ισοσταθμίσεις (παθητικές ή ενεργές) ή αν ασχοληθώ μ’ αυτά αλλά ο χώρος μου είναι ένα κυβικό δωμάτιο δεν θα έχω κάποιο καλό αποτέλεσμα; Η απάντηση μου είναι ΑΡΝΗΤΙΚΗ – ΟΧΙ-ΟΧΙ

Για μια απόπειρα για κάπως υποφερτό χώρο δείτε στα παρακάτω άρθρα:

Βασικές Γνώσεις για Ηχομόνωση – Ηχοαπορρόφηση και  Home Studio (DIY)

Θεώρησα καλό το συγκεκριμένο κείμενο να μη συμπεριληφθεί στα 2 ανωτέρω σχετικά άρθρα:
επειδή πιστεύω ότι η αγορά ή το DIY μπασοπαγίδων για μικρά κυβικά δωμάτια θα είναι σχεδόν ‘’πεταμένα’’ λεφτά με την έννοια ότι ή η βελτίωση θα είναι ελαχίστη ή μηδαμινή ή αντί βελτίωση να υπάρξει χειροτέρευση. 

Για μεγάλα όμως δωμάτια (σαλόνι) τουλάχιστον 4Χ 3 Χ 2,50 η βελτίωση θα είναι αισθητή και σ’ αυτούς απευθύνεται. 

Ανακεφαλαίωση των 2 σχετικών άρθρων:

Να επαναλάβω ότι η ηχοαπορρόφηση σε μια αίθουσα αφορά την ποιότητα της ακουστικής και όπως τόνισα στα ανωτέρω άρθρα είναι διαφορετικό πράγμα από την ηχομόνωση της, αφού η ηχομόνωση αφορά τη μείωση της διαρροής του ήχου της αίθουσας προς τα έξω και  την απομόνωση της αίθουσας από εξωτερικούς  θορύβους κτλ και όχι την ποιότητα του ήχου.

Εισαγωγή:

Τα αναφερόμενα στο άρθρο είναι ένα συμπλήρωμα του άρθρου εδώ  στο οποίο περιγράφηκε το πώς γίνεται  ‘’σωστά’’ (αντικειμενικές μέθοδοι) το room treatment (παθητική ισοστάθμιση του χώρου ακρόασης) και εδώ τρόποι για τα μπάσα και για subwoofers.

Οι γνώσεις αυτές (μικρής εμπειρίας δικής μου και κυρίως εμπειρίας άλλων ) μπορούν να εφαρμοστούν από εμάς ή αν όχι υπάρχουν επαγγελματίες που αναλαμβάνουν την υλοποίηση και εμείς να ξέρουμε τουλάχιστον το τι επιτελούν.

·         Για room treatment χώρων που προορίζονται να χρησιμοποιηθούν σαν Studio , φυσικά θα συμβουλευτείτε ή θα αναθέσετε τις εργασίες σε ειδικό μηχανικό ηλεκτρακουστικής με εμπειρία . Αν η μελέτη και η κατασκευή στο χώρο γίνει σωστά  τότε οτιδήποτε σ’ αυτόν το χώρο είτε πρόκειται για αναπαραγωγή από High End είτε για ηχογράφηση ενός ή περισσοτέρων οργάνων – ορχήστρα – και φωνών ουδόλως ενδιαφέρει . Ειδικά για τα ηχεία ,αυτό γίνεται γιατί ο ακροατής λαμβάνει το μεγαλύτερο ποσοστό της ακουστικής ενέργειας μέσω των ανακλάσεων του ήχου, από σωστά τοποθετημένους διαχύτες (η ανακλώμενη ενέργεια από τους διαχύτες διαχέεται - με μικρή ενέργεια η κάθε ανάκλαση - ομοιόμορφα σε εκατοντάδες κατευθύνσεις με ελαχίστη απορρόφηση) και το μικρότερο ποσοστό από την απ’ ευθείας προσπίπτουσα στα αυτιά του ακουστική ενέργεια

LEDE = live end dead end.http://www.proav.de/graphics/LiveEndDeadEnd.jpg

Είναι ένα παλιό standard για τα control rooms των recording studios

Σημαίνει πως:

• η μία πλευρά του χώρου (Dead End) , η μπροστινή μας (πίσω από τα ηχεία) είναι νεκρή ηχητικά, δηλαδή κάνει απορρόφηση μη επιτρέποντας στον ήχο να κάνει ανακλάσεις. Δηλαδή Dead End σημαίνει treatment του τοίχου με απορροφητικά υλικά τέτοια που να απορροφούν ηχητική ενέργεια σ’ όλο το ακουστικό φάσμα σε ένα σχετικά ικανοποιητικό βαθμό. Το σκεπτικό είναι ότι στο πίσω μέρος των ηχείων θα υπάρχει μια ελεύθερη ανακλάσεων ζώνη ώστε να αποφεύγονται (αν υπήρχαν ανακλάσεις) παρεμβολές με τους απ’ ευθείας ήχους των μεγαφώνων.

Η άλλη πλευρά του χώρου (Live End) είναι στον απέναντι τοίχο , το πίσω μέρος της θέσης ακρόασης, επιτρέποντας στον ήχο να κάνει ανακλάσεις. Το μέρος αυτό του τοίχου καλύπτεται με διαχύτες που διαχέουν τον ήχο χωρίς να τον απορροφούν.

Βασικά ο ακροατής High End σε τέτοιο χώρο επιθυμεί να ακούει μόνο των απ’ ευθείας ήχο για subwoofers

Σήμερα με την τεχνολογία των υλικών μπορείτε να πειραματιστείτε και να κάνετε ότι θέλετε με την acoustical treatment, που είναι τέχνη και επιστήμη στην οποία δεν χωρά η απολυτότητα , κάτι που δεν υπήρχε στο παρελθόν.

• Άλλοι πειραματίζονται με το ακριβώς αντίθετο απ’ την ετυμολογία των αρχικών LEDE. Δηλαδή διαχύτες πίσω απ’ τα ηχεία και ηχοαπορροφητικά στον πίσω της ακροάσεως τοίχο (DELE ??). Βασικά ή με LEDE ή με DELE ο ήχος θα ακούγεται διαφορετικά μεν, ‘’σωστά’’ (υποκειμενικά) δε, ανάλογα με τον ιδιοκτήτη ακροατή του ηχοσυστήματος που είναι και ο  τελικός κριτής για τον ήχο που ακούει, άσχετα αν πειραματίστηκε ή εφάρμοσε κατά γράμμα μεθόδους μετρήσεως χώρου και αν συμφωνεί ή όχι μ’ αυτές ακόμα κι αν εκτελέσθηκαν με τα καλύτερα μικρόφωνα.
• Άλλοι πειραματίζονται με τέτοιους διαχύτες και στους 2 εν λόγω τοίχους ώστε αυτοί να ενεργούν και σαν συνηχητές χαμηλών.

Για Dedicated Home Room , όπου θα χρειαστούν οι ανωτέρω γνώσεις , θα κάνετε και τα δικά σας testsλαμβάνοντας υπ’ όψη και τις εμπειρίες μελών του avsite αλλά και άλλων σχετικών ελληνικών ή ξενόγλωσσων ιστοσελίδων και ίσως επηρεαστείτε και από τους ‘’ειδικούς’’ πωλητές υλικών ηχοαπορρόφησης ή συσκευών high End. Πιθανόν το σύνολο που θα φτιάξετε να σας αρέσει (υποκειμενικά) ακουστικά [τα ηχεία πχ να αποδίδουν σωστά την όποια ποιότητα, σε σχέση με πριν και να μη την αλλοιώνουν (να μη απαιτηθεί πχ , σε σχέση με πριν, ρύθμιση EQ ….)αλλά το  σύνολο , από άποψη διακόσμησης, να μην αρέσει στη σύζυγο , παιδιά, γονείς….]. Ένας τέτοιος dedicated χώρος , για όσους τον διαθέτουν, είναι καλή επιλογή όχι μόνο για αναπαραγωγή μουσικής αλλά και βιντεοπροβολή αλλά θα ήταν χρήσιμος και για recording μουσικών οργάνων (αναφέρομαι σε μουσικούς με γνώσεις τεχνολογίας ήχου που θέλουν ,πριν να κάνουν το τελικό mastering του δίσκου τους, να γράφουν τη μουσική τους σε χώρο που να προσομοιάζει studio).

·         Για room treatment χώρων που χρησιμοποιεί καθημερινά και η υπόλοιπη οικογένεια πχ το σαλόνι διαστάσεων τουλάχιστον: 4Χ 3 Χ 2,50 (γιατί για μικρά δωμάτια, όπως ήδη ανέφερα, είναι ‘’πεταμένα’’ λεφτά). Σε τέτοια σαλόνια λοιπόν δεν μπορούν να γίνουν οι παρεμβάσεις που αναφέρθηκα παραπάνω. Μπορούμε όμως να βελτιώσουμε, πειραματιζόμενοι, κατά πολύ το room treatment χωρίς να χαλάσουμε την αισθητική του σαλονιού μας. Εδώ βασικός στόχος θα πρέπει να είναι το χαμηλό κόστος των υλικών , ώστε να μπορεί να υλοποιηθεί και από φτωχούς χαϊεντάδες,  αλλιώς η σωστή λύση είναι ο ειδικός επιστήμονας και φυσικά να ξεφύγει από την διαδεδομένη στο χώρο των High End διαφήμιση για την επιλογή πανάκριβων καλωδίων τροφοδοσίας για βελτίωση του ήχου της συσκευής του.

·         Μήπως όμως , λόγω αισθητικής του χώρου, θα προτιμούσατε ενεργή ισοστάθμιση κι ας έχετε λίγο χειρότερο ήχο από την παθητική ισοστάθμιση του χώρου ακρόασης??

 Εάν το δωμάτιο δεν έχει σχεδόν καμιά ήχοαπορροφητική επιφάνεια (απλά τοίχους , οροφή , δάπεδο και τα συνήθη έπιπλα) , ο ήχος θα αναπηδά μεταξύ των επιφανειών και θα απαιτεί ένα μεγάλο χρονικό διάστημα για να εξασθενήσει εντελώς . Ο ακροατής σε αυτό το είδος του δωματίου , θα έχει τότε πρόβλημα γιατί ακούει τόσο τον άμεσο ήχο όσο και  τους επαναλαμβανόμενους ανακλώμενους (με καθυστέρηση αφού διανύουν μεγαλύτερη απόσταση από τον απ’ ευθείας). Η μίξη των δυο αυτών διαφορετικών ήχων "φιλτράρεται" με αποτέλεσμα να αλλοιώνεται ο τελικός ήχος που φτάνει στα αυτιά μας. Αυτό το φαινόμενο Natural Reverberation ονομάζεται Combfiltering .Το comb filtering δεν πρέπει να συγχέεται με το Digital Reverberation.

·         Ένα δεύτερο πρόβλημα στο δωμάτιο αυτού του είδους είναι τα στάσιμα ηχητικά κύματα. Δηλαδή ανεξάρτητα από το τι συχνότητες παράγει η ηχητική πηγή κάποιες απ’ αυτές τις συχνότητες ενισχύονται καθώς το δωμάτιο λειτουργεί σαν αντηχείο (αυτή είναι και η δουλειά του μηχανικού σχεδίασης να εξαλειφθεί αυτό το φαινόμενο). Η τιμή των συχνοτήτων αυτών  σχετίζεται με τις διαστάσεις του δωματίου, η δε διάρκεια τους από το υλικό των τοίχων του πατώματος και του ταβανιού. Το φαινόμενο αυτό στις μπάσες συχνότητες (που είναι και οι προβληματικά διαχειρίσιμες) λέγεται flutter echo (ή modal ringing). Παράδειγμα flutter echo είναι ο ήχος στις καμπίνες στις τουαλέτες, στα πηγάδια, σε άδειες εκκλησίες…Αυτοί οι ήχοι συνεχίζουν να αντηχούν ακόμα κι όταν η πηγή που τους παρήγαγε σταματά γι αυτό και αναμιγνύονται με τους επόμενους κ.ο.κ

Photo Flutter echo

·         Αυτό λοιπόν που ακούει ένας ακροατής σ’ ένα τέτοιο δωμάτιο είναι ο συνδυασμός των:

Ηχητικής πηγής+ comb filtering  + flutter echo

·         Εάν όμως οι επιφάνειες καλύπτονται με υλικό ηχοαπορρόφησης , ο ανακλώμενος ήχος θα μειωθεί πολύ πιο γρήγορα και ο ακροατής θα ακούει ‘’μόνο’’ τον άμεσο ήχο. Φυσικά τότε και η γενική στάθμη ήχου στο δωμάτιο θα μειωθεί .

·         Σαν παρένθεση ,θα ήθελα να αναφέρω , επειδή θυμάμαι από παλιά , ότι τα προϊόντα ορυκτοβάμβακα  (πχ πετροβάμβακας,  υαλοβάμβακας και κεραμοβάμβακας, …)είχαν κατηγορηθεί για πιθανούς κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία (αναπνευστική οδό) , υπάρχουν εδώ και χρόνια συστάσεις ότι δεν υφίσταται τέτοιος κίνδυνος (Δείτε εδώ: πχ ως μη καρκινογόνα υλικά -Group 3 .

Τα ανεπιθύμητα φαινόμενα που οφείλονται στο comb filtering και στο flutter echo τα αντιμετωπίζουμε με: 

1.       Τοποθέτηση  διαχυτών για ομοιόμορφη διασπορά των πρίμων . Οι διαχυτές ήχου δενκαταναλώνουν την ηχητική ενέργεια που προσπίπτει  σ’ αυτούς, υπό μορφή θερμότητας, όπως οι μπασοπαγίδες. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την ομοιόμορφη διασπορά των πρίμων σε όλο το δωμάτιο. Συνεισφέρουν στην επίτευξη διάχυτου ήχου στον χώρο (Πχ διασπορά 1800 Hz - 4300 Ηz στο πίσω μέρος και 1500Hz - 8500Ηz για το ταβάνι) και παρουσιάζουν μικρή ηχοαπορρόφηση. 

2.       Τοποθέτηση  ηχοαπορροφητικών υλικών (μπασοπαγίδων Helmholtz ή συνηχητών μεμβρανών  , ή και υβριδικό πλαίσιο απορρόφησης  χαμηλών συχνοτήτων με μεμβράνη ή συνηχητές) .

3.       Τύπου ρικοφόν (για πιο σωστή) ή και σκέτα τα έπιπλα , κουρτίνες και χαλιά του δωματίου για τις άλλες συχνότητες (από 1ΚHz και άνω). Μη το παρακάνετε όμως γεμίζοντας το δωμάτιο με ρικοφόν γιατί τότε θα το νεκρώσετε από μεσαία και πρίμα ή θα κάνετε τις συχνότητες να ακούγονται ‘’μουντές’’ και  ταυτόχρονα να βουίζει από τη μη απορρόφηση των μπάσων.

4.       Σωστή τοποθέτηση των ηχείων και της θέσης ακρόασης

Εύρεση  της κεντρικής συχνότητας για κάθε πάνελ

Μερικά ημιτονικά σήματα με  σάρωση από 20Hz ως τα 300 και ρυθμό 1 Hz ανά δευτερόλεπτο. Μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις για την εύρεση  της κεντρικής συχνότητας για κάθε πάνελ - ακούγοντας τα να βρεις ποιες συχνότητες είναι προβληματικές.

·         10-300Hz.mp3

·         20Hz – 20 KHz mp3

Όσο και να προοδεύσει η τεχνολογία σε κανένα home studio , ακόμα κι αν χρησιμοποιήσετε τα καλύτερα ηχοαπορροφητικά υλικά και με πειραματισμούς ή μετρήσεις να τα τοποθετήσετε στις ‘’σωστές’’ θέσεις, θα εξακολουθείτε να μην ακούτε τον σωστό ήχο όπως σ’ ένα επαγγελματικό studio και ο κύριος λόγος είναι οι διαστάσεις του δωματίου. Σίγουρα όμως κάποια βελτίωση θα έχετε αν ακολουθήσετε τις οδηγίες εδώ: ή οδηγίες από κάποιον γνώστη του θέματος.

Βέβαια αν κάποιος ήθελε να κάνει επαγγελματική δουλειά δεν θα απευθυνόταν σε Forums  ( το λέει και ο όρος home studio... ). Αλλιώς δεν θα υπήρχαν τα επαγγελματικά studio (Η ηχοαπορρόφηση θεωρείται πετυχημένη όταν ακούγοντας το playback,το δωμάτιο να μην έχει συμμετοχή. Δηλαδή το ίδιο το δωμάτιο να μην γίνεται ηχείο.)

Συνέχεια....‘’Μπασοπαγίδες’’ εδώ: